De misstanden rondom vruchtbaarheidsklinieken zorgen voor groeiende onrust onder zowel spermadonoren als donorkinderen. Platform Priamos, belangenbehartiger van zaaddonoren, roept de overheid op om snel helderheid te geven. Donorkinderen én hun biologische vaders hebben volgens het platform recht op inzicht in het aantal verwanten dat er door hun donatie is ontstaan.
Vandaag kwam aan het licht dat er in Nederland zeker 85 zogenoemde massadonoren zijn. Dat zijn mannen van wie het sperma vaker is gebruikt dan wettelijk toegestaan, met als gevolg tientallen biologische kinderen. In sommige gevallen gaat het zelfs om 50, 75 of mogelijk nog meer nakomelingen, waar het maximum op 25 lag.
Donorvaders verbijsterd door omvang
“Het is een schokkende gedachte: geconfronteerd worden met zeventig kinderen,” aldus Michiel Aten, oprichter van Priamos. Hij noemt het onbegrijpelijk dat klinieken de regels met voeten hebben getreden. Aten zelf doneerde zaad onder de aanname dat de kliniek de richtlijnen zou volgen. Dat hield onder meer in dat donorkinderen vanaf hun zestiende contact mochten zoeken.
Volgens Aten lopen de emoties bij donoren inmiddels hoog op. Hij verwacht dat het niet lang meer zal duren voordat een donor een rechtszaak start tegen een kliniek wegens nalatigheid of schade.
Onhoudbare situatie voor donoren
Aten heeft zelf twintig biologische kinderen. Zijn kliniek lijkt volgens hem netjes te hebben gehandeld. Toch kent hij meerdere mannen voor wie dat niet geldt. Eén van hen grapte zelfs dat hij een secretaresse nodig heeft om alle kinderen uit elkaar te houden.
Peter van Geffen is één van de 85 mannen die ontdekt heeft dat zijn zaad veel vaker is gebruikt dan toegestaan. Hij weet het exacte aantal kinderen niet, maar schat dat het tussen de 60 en 80 ligt. “Een duizelingwekkend idee. Ik probeer er niet te veel bij stil te staan, maar vooral voor de kinderen vind ik het zwaar,” zegt hij.
Risico’s op onbedoelde familiebanden
Sinds 2018 geldt een maximum van donatie aan twaalf gezinnen per donor. Zelfs dat vindt Aten al risicovol, omdat er altijd een kans blijft bestaan dat verwanten elkaar ontmoeten zonder hun biologische verwantschap te kennen. “Ik ken een donor die een reünie organiseerde. Twee kinderen bleken elkaar al te kennen – ze volgden dezelfde studie,” vertelt hij.
Steeds meer Nederlandse vrouwen zoeken hun toevlucht tot buitenlandse spermabanken, vooral in Scandinavië. Priamos maakt zich zorgen dat ook daar vergelijkbare schendingen zullen plaatsvinden. Daarom pleit het platform voor beperkingen op het gebruik van buitenlandse donaties.
Reactie Stichting Donorkind
Stichting Donorkind is niet verrast door de onthullingen, maar spreekt duidelijke verontwaardiging uit over de werkwijze van de klinieken. “Men creëert geen product, maar een menselijk leven. Dat vereist de hoogste mate van zorgvuldigheid,” aldus de stichting. Ze stelt dat de sector bewezen heeft niet deskundig genoeg te zijn om verantwoorde keuzes te maken.
Leven op zijn kop
Van Geffen, van wie de oudste kinderen inmiddels 16 jaar zijn, heeft nu met meer dan tien van hen contact. “Dat zijn er al veel”, erkent hij. Het vooruitzicht dat er mogelijk nog tientallen bij zullen komen, maakt hem bezorgd. “Het zal mijn leven enorm gaan beïnvloeden.”
Hoewel hij in het verleden een rechtszaak aanspande tegen een ziekenhuis om zijn exacte aantal kinderen te achterhalen, ziet hij een nieuwe procedure nu niet zitten. “Op een gegeven moment wil je ook verder met je leven.”
Misbruik door massadonoren schaadt imago
De term massadonor is de afgelopen jaren herhaaldelijk in opspraak geraakt, mede door het beruchte geval van Jonathan Meijer. Over hem verscheen de Netflix-documentaire The Man with 1000 Kids. Zijn doel: zoveel mogelijk kinderen verwekken. Zulke extreme gevallen schaden het imago van normale zaaddonoren, zegt Aten. “Wij houden ons aan de regels. Maar zulke types werpen een schaduw over ons werk.”
