NAVO en Europese leiders verrast door harde boodschap uit Washington
De recente verklaring van de Amerikaanse minister van Defensie, Pete Hegseth, over Oekraïne heeft in zowel Brusselse kringen als bij de Oekraïners een stevige impact gehad. Hoewel het geen complete verrassing was, kwam de boodschap alsnog hard aan: door Rusland bezet Oekraïens grondgebied zal niet worden teruggegeven en een NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne is uitgesloten.
Dit standpunt, dat volledig in lijn is met de visie van president Trump, was al in grote lijnen bekend, maar de expliciete bevestiging ervan in Brussel zorgde voor een ijzige stilte onder de aanwezige Oekraïense journalisten tijdens Hegseths toespraak op het NAVO-hoofdkwartier.
Europese reacties blijven aanvankelijk uit
In eerste instantie bleef het stil in Brussel na de verklaring van Hegseth. Europese leiders hebben altijd benadrukt dat het aan Oekraïne zelf is om te beslissen wanneer en of er onderhandelingen met Rusland worden gestart.
Pas na het telefoongesprek tussen Trump en Poetin volgden reacties van Europese ministers. Zij onderstreepten opnieuw het belang van Europese samenwerking en lieten weten dat Oekraïne zelf het initiatief moet nemen in eventuele onderhandelingen. De Franse minister van Buitenlandse Zaken, Jean-Noël Barrot, gaf aan dat Europa bereid is veiligheidsgaranties te bieden aan Oekraïne, zelfs als een NAVO-lidmaatschap er niet in zit. Toch lijkt het erop dat Europa voorlopig weinig invloed heeft, nu de Amerikaanse regering een duidelijke koers heeft ingezet.
Onrust onder bondgenoten in Oost-Europa
Volgens Midden- en Oost-Europa-correspondent Christiaan Paauwe zijn de uitspraken van Hegseth een zware klap voor Oekraïne. “Dat de regering-Trump nu al openlijk zulke vergaande concessies wil doen, is voor de Oekraïners moeilijk te verteren,” stelt hij. “De grote angst is dat Poetin, als hij merkt dat zijn strategie loont, in de toekomst opnieuw zal toeslaan. Dit leeft ook sterk bij bondgenoten als Polen en de Baltische Staten.”
Landen in de regio hebben herhaaldelijk gewaarschuwd dat Rusland niet beloond mag worden voor agressie. “Hun boodschap is altijd geweest: steun Oekraïne maximaal, zodat Rusland verliest en het niet opnieuw probeert. Want als Oekraïne valt, kan Poetin zijn blik zomaar op de Baltische Staten richten.”
NAVO vreest somber scenario
Binnen NAVO-kringen heerst een gevoel van bezorgdheid. Diplomaten en ingewijden gaven aan dat het somberste scenario, waar rekening mee werd gehouden, nu werkelijkheid lijkt te worden. “We hadden alle opties op tafel liggen, maar dit is een flinke tegenvaller,” aldus een NAVO-bron.
Premier Rutte had eerder aangegeven niet vooruit te willen lopen op mogelijke onderhandelingen, om Poetin geen strategisch voordeel te geven. De uitspraken van Hegseth hebben echter de kaarten op tafel gelegd, wat vooral voor Rusland gunstig uitpakt. Rutte en Hegseth dineerden vanavond samen en bespraken vermoedelijk ook de situatie rond Oekraïne.
Oekraïne zoekt alternatieve strategie
De Oekraïense president Zelensky bereidt zich inmiddels voor op een mogelijk “plan B” als NAVO-lidmaatschap definitief onhaalbaar blijkt. In een interview met The Economist stelde hij dat Oekraïne in dat geval een eigen verdedigingsalliantie op moet bouwen. “We moeten een leger creëren dat even sterk is als dat van Rusland,” zei hij. Daarbij benadrukte hij dat de steun van de Verenigde Staten onmisbaar blijft.
Na het telefoongesprek tussen Trump en Poetin vond er ook een gesprek plaats tussen Trump en Zelensky, waarin de Amerikaanse president de Oekraïense leider bijpraatte over zijn overleg met Poetin. Beiden spraken af om later opnieuw contact te hebben. Voor Canada en de Europese NAVO-landen is de nieuwe situatie even wennen: de VS, lange tijd de belangrijkste bondgenoot, lijkt nu de samenwerking met Poetin te verkiezen boven de harde NAVO-lijn, terwijl veel andere lidstaten de Russische president juist als grootste dreiging beschouwen.
